სათამაშოების ისტორია (Toy Story) იუბილარია. მას 30 წელი შეუსრულდა

 

დიახ, ეს არაჩვეულებრივი ანიმაცია იუბილარია

სათამაშოების ისტორია (Toy Story)

პრემიერის თარიღი: 22 ნოემბერი, 1995

რეჟისორი: ჯონ ლასეტერი

სტუდია: Pixar Animation Studios / Walt Disney Pictures

1995 წლის ნოემბერი ისტორიაში შევიდა, როგორც მომენტი, როდესაც ანიმაციური კინო სამუდამოდ შეიცვალა. „სათამაშოების ისტორია“ იყო პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმი, რომელიც მთლიანად კომპიუტერული გენერირების (CG) ტექნოლოგიით შეიქმნა. მანამდე ანიმაცია ასოცირდებოდა ხელით ნახატ კლასიკურ დისნეის სტილთან („მეფე ლომი“, „ალადინი“). Pixar-მა გარისკა და შექმნა პროდუქტი, რომელმაც არა მხოლოდ ტექნოლოგიური, არამედ ნარატიული სტანდარტებიც დაადგინა. ფილმის ბიუჯეტი დაახლოებით 30 მილიონი დოლარი იყო, რაც იმ დროისთვის ანიმაციისთვის სარისკო ინვესტიციად ითვლებოდა, თუმცა მსოფლიო მასშტაბით გამომუშავებულმა 373 მილიონმა დოლარმა დაადასტურა ახალი მედიუმის კომერციული პოტენციალი.  

ჯოს უიდონის, ენდრიუ სტენტონის, ჯოელ კოენისა და ალეკ სოკოლოვის მიერ შექმნილი სცენარი (ჯონ ლასეტერის, პიტ დოქტერისა და ჯო რანფტის ორიგინალურ ისტორიაზე დაყრდნობით) არის დრამატურგიული ოსტატობის ნიმუში. სცენარი ეყრდნობა კლასიკურ „ბადი-მუვის“ (Buddy Movie) სტრუქტურას, სადაც ორი ურთიერთგამომრიცხავი ხასიათის პერსონაჟი — ტრადიციული, კონსერვატორი კოვბოი ვუდი და ფუტურისტული, ტექნოკრატი კოსმოსური რეინჯერი ბაზ ლაითიერი — იძულებულია ითანამშრომლოს საერთო მიზნის მისაღწევად.  

სცენარის გენიალობა მდგომარეობს იმაში, რომ ის აბალანსებს საბავშვო თავგადასავალს ზრდასრულთა ეგზისტენციალურ კრიზისთან. ვუდის პერსონაჟი განიცდის პროფესიულ და პიროვნულ კრიზისს — შიშს იმისა, რომ მას ახალი, უკეთესი მოდელით ჩაანაცვლებენ. ეს არის უნივერსალური ადამიანური ემოცია, გადატანილი პლასტმასის თოჯინაში. ფილმი სვამს ღრმა ფილოსოფიურ კითხვას: რა არის სათამაშოს დანიშნულება, თუ ბავშვს ის აღარ უყვარს?. დიალოგები სავსეა ირონიითა და სარკაზმით, რაც ფილმს საინტერესოს ხდის ნებისმიერი ასაკის მაყურებლისთვის. მაგალითად, ვუდის ფრაზა ბაზის მიმართ: „შენ ხარ ბავშვების სათამაშო“ You are a child's plaything!), წარმოადგენს რეალობისა და ილუზიაში ცხოვრების კონფლიქტს, რაც ფილმის ცენტრალური თემაა.  

სცენარი ასევე გამოირჩევა „ჩეკოვის თოფის“ პრინციპის ეფექტური გამოყენებით. ყველა დეტალი, რომელიც დასაწყისშია ნაჩვენები (მაგალითად, სიდის მიერ სათამაშოების წამება, ბაზის ლაზერის „ნათურა“, რაკეტა), ფინალურ სცენაში გადამწყვეტ როლს თამაშობს. ეს ქმნის შეკრული და ლოგიკური თხრობის განცდას.

როგორც პირველი სრულმეტრაჟიანი კომპიუტერული ანიმაცია, ფილმის ვიზუალური მხარე რევოლუციური იყო. რეჟისორებმა და ოპერატორებმა აირჩიეს „სათამაშოს თვალთახედვის“ (Toy's Eye View) პერსპექტივა. კამერა უმეტესად განთავსებულია იატაკიდან რამდენიმე სანტიმეტრის სიმაღლეზე, რაც სამყაროს გიგანტურს და სახიფათოს ხდის ადამიანებისთვის ჩვეულებრივ გარემოში.  

 

განათების ტექნოლოგია იმ დროისთვის ნოვატორული იყო — პლასტმასის, ქსოვილისა და ლითონის ტექსტურების არეკვლა რეალისტურ გარემოს ქმნიდა. მიუხედავად იმისა, რომ 2025 წლის სტანდარტებით ტექსტურები შესაძლოა მარტივი ჩანდეს, კომპოზიციური კადრირება, ჩრდილების თამაში და სივრცითი სიღრმე (მაგალითად, პიცის პლანეტის სცენაში არკადული მანქანის შიგნით) დღემდე შთამბეჭდავია. ვიზუალური ენა აქტიურად იყენებს ჟანრულ ციტირებას: ჰორორის ელემენტები სიდის სახლში, ვესტერნის კადრირება ვუდის სცენებში და სამეცნიერო ფანტასტიკის ესთეტიკა ბაზის გამოჩენისას.

 

რენდი ნიუმენის მუსიკა ფილმის ემოციური ხერხემალია. განსხვავებით „დისნეის“ ტრადიციული მიუზიკლებისგან („პატარა ქალთევზა“, „მზეთუნახავი და ურჩხული“), სადაც პერსონაჟები წყვეტენ მოქმედებას და მღერიან, ნიუმენის სიმღერები („You've Got a Friend in Me“, „Strange Things“, „I Will Go Sailing No More“) ჟღერს ფონად, როგორც ემოციური კომენტარი. მუსიკა ხაზს უსვამს ნოსტალგიას, მეგობრობასა და მარტოობას. სიმღერა „I Will Go Sailing No More“ ზუსტად გადმოსცემს ბაზ ლაითიერის ტრაგიკულ მომენტს, როდესაც ის აცნობიერებს, რომ მართლაც მხოლოდ სათამაშოა და ვერ დაფრინავს. ეს მუსიკალური გადაწყვეტა Pixar-ის სტილის განმსაზღვრელი გახდა.  

ტომ ჰენქსი (ვუდი) და ტიმ ალენი (ბაზი) ქმნიან საკულტო დუეტს, რომელიც ანიმაციის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ კასტინგად ითვლება. ჰენქსის ხმაში იგრძნობა ნევროზული ლიდერის შფოთვა, რომელიც თანდათან გადაიზრდება გულწრფელ მეგობრობაში. მან შეძლო ვუდის პერსონაჟისთვის მიენიჭებინა ისეთი სითბო და ადამიანურობა, რომ მაყურებელს ავიწყდება, რომ ის ხის თოჯინაა. ტიმ ალენის შესრულება კი, თავისი დეკლარაციული, „გმირული“ ტონით („უსასრულობამდე და კიდევ უფრო შორს!“), იდეალურად გადმოსცემს პერსონაჟის გულუბრყვილობასა და ილუზიებს. მეორეხარისხოვანი პერსონაჟების გახმოვანებაც უმაღლეს დონეზეა: დონ რიკლსი (მისტერ კარტოფილის თავი) და ჯიმ ვარნი (ძაღლი სლინკი) ქმნიან დასამახსოვრებელ ხასიათებს.  

„სათამაშოების ისტორიამ“ დაამსხვრია მითი, რომ კომპიუტერული ანიმაცია ვერ იქნება ემოციური და „სულიერი“. მან საფუძველი ჩაუყარა Pixar-ის იმპერიას და შეცვალა ანიმაციის ინდუსტრიის სტანდარტები მომდევნო 30 წლის განმავლობაში. ფილმმა მიიღო ოსკარის სპეციალური ჯილდო ტექნიკური მიღწევისთვის და გახდა პირველი ანიმაციური ფილმი, რომელიც ნომინირებული იყო საუკეთესო ორიგინალური სცენარის კატეგორიაში, რაც ხაზს უსვამს მის დრამატურგიულ ღირებულებას.